Τι είναι η οστεοπόρωση;
«Οστεοπόρωση» σημαίνει ετυμολογικά «πορώδες οστούν». Είναι μία κατάσταση όπου η σταδιακή απώλεια οστικής μάζας, δημιουργεί εύθραυστα κόκκαλα, που είναι πιο πιθανό να σπάσουν.
Γιατί εμφανίζεται η οστεοπόρωση;
Τα οστά αυξάνονται στα παιδιά και ισχυροποιούνται κυρίως κατά την εφηβεία. Φτάνουν στο μέγιστο της ισχύος τους μεταξύ του 25ου και του 30ού έτους της ζωής (κορυφαία οστική μάζα) και ακολούθως αρχίζουν σταδιακά να χάνουν την πυκνότητά τους κάτι που συνεχίζεται όσο μεγαλώνει κανείς. Αυτό εξηγεί γιατί οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να έχουν κάποιο κάταγμα όταν πέσουν, περισσότερο όμως κινδυνεύουν οι γυναίκες μετεμμηνοπαυσιακά (1 στις 3 γυναίκες άνω των 60 ετών και 2 στις 3 άνω των 80 ετών). Κι αυτό γιατί η οστική απώλεια επιταχύνεται τα πρώτα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση, καθώς οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν τις γυναικείες ορμόνες -τα οιστρογόνα-, που βοηθούν τα κόκκαλα να είναι ισχυρά.
Οι άνδρες υποφέρουν λιγότερο από οστεοπόρωση (1 στους 5 άνω των 50 ετών), διότι τα οστά τους είναι εξαρχής κατασκευαστικά ισχυρότερα και δεν παρουσιάζουν καταστάσεις ανάλογες της εμμηνόπαυσης.
Όμως, υπάρχουν κάποιες καταστάσεις που προδιαθέτουν σε οστεοπόρωση:
• Οικογενειακό ιστορικό: Η νόσος εμφανίζεται συχνά μέσα σε οικογένειες. Πιθανότατα κάποιος παράγοντας που κληρονομείται, επηρεάζει αρνητικά την φυσιολογική ανάπτυξη του σκελετού.
• Πρόωρη εμμηνόπαυση (πριν την ηλικία των 49-50 χρόνων): Οι γυναικείες ορμόνες (οιστρογόνα) είναι απαραίτητα για την υγεία των οστών. Η έλλειψη οιστρογόνων στην αναπαραγωγική ηλικία εκθέτει μια γυναίκα σε αυξημένο κίνδυνο.
• Έλλειψη άσκησης: Η άσκηση είναι το ερέθισμα που διατηρεί τα κόκκαλα ισχυρά – τόσο κατά την ανάπτυξή τους, όσο και κατά την ενήλικη ζωή. Έτσι, οποιοσδήποτε δεν ασκείται είναι πιο πιθανό να αναπτύξει οστεοπόρωση.
• Πολύ χαμηλό σωματικό βάρος: Έχει βρεθεί ότι άτομα που είναι ελλιποβαρή διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, αφού η έλλειψη φόρτισης στα οστά τα αδυνατίζει.
• Ανεπαρκής διατροφή: όταν δεν λαμβάνεται επαρκής ποσότητα ασβεστίου, ο οργανισμός αναγκάζεται και “τραβά” ασβέστιο από το σκελετό, με αποτέλεσμα να τον αποδυναμώνει. Ακόμη, η έλλειψη βιταμίνης D από την τροφή ή από ανεπαρκή έκθεση στον ήλιο έχει παρόμοια αποτελέσματα.
• Μανιώδες κάπνισμα: Ο καπνός μειώνει την παραγωγή υγιούς οστού.
• Υπερβολικό ποτό: Η πρόσληψη μεγάλης ποσότητας οινοπνεύματος μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να παράγει κόκκαλο.
• Κορτιζόνη: Χρήση μεγάλων δόσεων για χρονικό διάστημα>3 μήνες επηρεάζει αρνητικά τόσο την οστική μάζα όσο και την σωστή αρχιτεκτονική του οστού.
• Προηγούμενα κατάγματα: Άτομα που είχαν ήδη κάταγμα δυσανάλογο με τον τραυματισμό τους, είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθουν ξανά κάταγμα.
• Ενδοκρινολογικές και άλλες παθήσεις: πολλές φορές η οστεοπόρωση αναπτύσσεται δευτεροπαθώς από άλλα νοσήματα (πχ υπερπαραθυρεοειδισμός, υπερθυρεοειδισμός, υπερασβεστιουρία, Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος, κοιλιοκάκη, Φλεγμονώδης Νόσος του Εντέρου, Ρευματοειδής Αρθρίτιδα κ.α.)
Ποιες είναι οι συνέπειες της οστεοπόρωσης; 
Αν έχετε οστεοπόρωση υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να σπάσει ένα κόκκαλο, ακόμα και μετά από ένα σχετικά μικρό τραυματισμό. Τα κατάγματα αυτά ονομάζονται οστεοπορωτικά και είναι συχνότερα στο ισχίο (γοφό), τη σπονδυλική στήλη και τον καρπό. Η οστεοπόρωση δεν σας προκαλεί κανένα απολύτως σύμπτωμα, παρά μόνο αν συμβεί κάταγμα. Συχνά τα κατάγματα στους σπονδύλους γίνονται χωρίς προηγούμενο τραυματισμό και εμφανίζονται με πόνο αρχικά, κύφωση (καμπούρα) και απώλεια ύψους στη συνέχεια αν περιλαμβάνονται αρκετοί σπόνδυλοι. Αν συμβούν στο ισχίο τότε χρειάζεται χειρουργείο και περίοδος ανάρρωσης με επιδείνωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.
Πώς μπορεί να ανακαλυφθεί η οστεοπόρωση;
Καθώς δεν υπάρχουν συμπτώματα, η οστεοπόρωση μπορεί να υπάρχει αδιάγνωστη για χρόνια. Ο μόνος τρόπος να διαπιστωθεί αν έχετε οστεοπόρωση είναι με ειδικές ακτινολογικές μεθόδους που μετράνε την “πυκνότητα” του οστού. Η πλέον αξιόπιστη και διαδεδομένη μέθοδος ονομάζεται «διπλής ενέργειας απορροφησιομετρία με ακτίνες Χ» (Dual Energy X-ray Absorptiometry, DEXA), με την οποία μετράται η οστική πυκνότητα στη σπονδυλική στήλη (οσφύ) και/ή το γοφό. Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι μέτρησης για οστεοπόρωσης, καθώς και άλλα σημεία μέτρησης στο σκελετό. Δεν θεωρούνται όμως αξιόπιστες για διάγνωση ή είναι δύσχρηστες και επομένως δεν συνιστάται η χρήση τους. Η εξέταση οστικής πυκνότητας DEXA όμως είναι μια απλή και ανώδυνη διαδικασία, διαρκεί λιγότερο από 5-10 λεπτά και θεωρείται παγκοσμίως αποδεκτή στο να προβλέψει τον κίνδυνο που διατρέχετε για κάποιο μελλοντικό κάταγμα.
Με βάση αυτή την εξέταση μπορεί να διαγνωσθεί ότι έχετε οστεοπενία ή οστεοπόρωση. Οι τεχνικές αυτές ωστόσο θα πρέπει να επισημανθεί ότι είναι ενδεικτικές του κινδύνου σας για κάταγμα, καθώς δεν λαμβάνουν υπόψιν άλλλους παράγοντες κινδύνου όπως την ποιότητα (μικροαρχιτεκτονική) του οστού, χρήση φαρμάκων, μυϊκή συναρμογή του ασθενούς κ.α.
