Η υπερπρολακτιναιμία είναι μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχουν στο αίμα υψηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα της ορμόνης “προλακτίνη”. Αυτή η ορμόνη παράγεται από την υπόφυση, έναν αδένα που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου και κύρια λειτουργία της είναι να προετοιμάζει το μαστό και να διεγείρει την παραγωγή μητρικού γάλακτος μετά τον τοκετό.
Για ποιό λόγο μπορεί να είναι αυξημένη η προλακτίνη;
Υψηλά επίπεδα προλακτίνης είναι φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Ωστόσο η προλακτίνη μπορεί να είναι υψηλή και από διάφορα παθολογικά αίτια (π.χ. υποθυρεοειδισμός, ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια) ή εξαιτίας χρήσης ορισμένων φαρμάκων. Συχνή αιτία είναι η ύπαρξη ενός όγκου στην υπόφυση που παράγει ορμόνη και ονομάζεται “προλακτίνωμα”. Ο όγκος αυτός είναι σχεδόν πάντα καλοήθης, δηλαδή δεν είναι καρκίνος. Είναι πιο συχνός στις γυναίκες απ’ότι στους άνδρες ενώ σπάνια τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να αναπτύξουν προλακτινώματα. Άλλοι όγκοι του εγκεφάλου μπορεί επίσης να προκαλέσουν την υπόφυση να παράγει αυξημένη προλακτίνη.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις της υπερπρολακτιναιμίας;
Η προλακτίνη μειώνει τα επίπεδα των ορμονών του φύλου (οιστρογόνα στις γυναίκες – τεστοστερόνη στους άνδρες). Έτσι και οι άνδρες και οι γυναίκες με υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορεί να έχουν διαταραχή στη σεξουαλική λειτουργία, στειρότητα και απώλεια οστικής μάζας.
Οι γυναίκες μπορεί να έχουν:
• Απώλεια εμμήνου ρύσεως ή ανώμαλη περίοδο.
• κολπική ξηρότητα με αποτέλεσμα δυσπαρεύνια (πόνο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής).
• έκκριμα από το μαστό (γάλα) χωρίς να υπάρχει εγκυμοσύνη ή να θηλάζουν.
Οι άνδρες μπορεί να έχουν:
• Στυτική δυσλειτουργία (πρόβλημα στο να επιτευχθεί ή να διατηρηθεί μια
στύση, ικανή να ολοκληρώσει μια σεξουαλική επαφή)
• Μειωμένη τριχοφυΐα στο σώμα και μυϊκή μάζα.
• Μειωμένη σεξουαλική διάθεση.
Αν η αυξημένη προλακτίνη οφείλεται σε προλακτίνωμα μπορεί να υπάρχουν και επιπλέον προβλήματα. Ένα μεγάλο προλακτίνωμα (>1 εκ) μπορεί να προκαλεί πονοκεφάλους και / ή προβλήματα όρασης. Αυτό συμβαίνει γιατί το οπτικό νεύρο, που συνδέει τα μάτια με τον εγκέφαλο, είναι κοντά στην υπόφυση και μπορεί να επηρεάζεται από ένα μεγάλο όγκο.
Τέλος μερικοί άνθρωποι με υπερπρολακτιναιμία δεν έχουν συμπτώματα.
Πώς μπαίνει διάγνωση;
Τα αυξημένα ποσά προλακτίνης εντοπίζονται με μια απλή εξέταση αίματος. Για τους περισσότερους ασθενείς, επίπεδα κάτω από 25 μg/lt (μικρογραμμάρια ανά λίτρο) είναι φυσιολογικά ενώ πάνω από 25 θεωρούνται αξιολογήσιμα.
Επίπεδα προλακτίνης πάνω από 250 μg/lt τις περισσότερες φορές δείχνουν προλακτίνωμα (όγκο στην υπόφυση).
Ενδιάμεσες τιμές μπορεί να οφείλονται σε προλακτίνωμα όσο και σε άλλα αίτια.
Ο γιατρός σας θα χρειαστεί επιπλέον πληροφορίες για να αναζητήσει την αιτία της υπερπρολακτιναιμίας. Θα ζητηθεί να πείτε ποια φάρμακα παίρνετε, καθώς κάποια συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν τα επίπεδα της προλακτίνης. Αυτά περιλαμβάνουν τα οιστρογόνα, τα οπιούχα παυσίπονα (ναρκωτικά αναλγητικά που δίδονται με κόκκινη συνταγή), μετοκλοπραμίδη να θεραπεία της γαστροοισοφαγική παλινδρόμησης (Primperan), αντιψυχωσικά για σοβαρή ψυχική ασθένεια, ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υπέρτασης, της κατάθλιψης και για έλκος στομάχου.
Εάν είστε γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία, ο γιατρός σας θα πρέπει να βεβαιωθεί ότι δεν είστε έγκυος. Επιπλέον θα ζητήσει εξετάσεις αίματος για να ελεγθούν η λειτουργία του θυρεοειδή, η νεφρική και ηπατική λειτουργία. Τέλος αν ο γιατρός πιθανολογεί ένα προλακτίνωμα ή άλλο όγκο στην υπόφυση, θα ζητήσει MRI (μαγνητική τομογραφία) της υπόφυσης.
Ποια είναι η θεραπεία;
Οι ασθενείς με υψηλά επίπεδα προλακτίνης που έχουν λίγα ή καθόλου συμπτώματα ουσιαστικά δεν χρειάζονται θεραπεία. Για συμπτώματα ή άλλα προβλήματα που οφείλονται στην υπερπρολακτιναιμία, το είδος της θεραπείας εξαρτάται από την αιτία.
Προλακτίνωμα.
Το πρώτο βήμα στη θεραπεία αυτού του όγκου είναι ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο που μειώνει τόσο την παραγωγή προλακτίνης όσο και το μέγεθος του όγκου. Το φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά είναι η καβεργολίνη και η βρωμοκρυπτίνη. Και τα δύο λειτουργούν καλά στους περισσότερους ασθενείς με προλακτινώματα.
Μετά από τουλάχιστον 2 χρόνια θεραπείας, αν έχει μειωθεί ο όγκος και έχουν αποκατασταθεί τα υψηλά επίπεδα προλακτίνης, μπορεί να είστε σε θέση να μειώσετε προοδευτικά τη δόση του φαρμάκου ή ακόμη και να το σταματήσετε. Ρωτήστε το γιατρό σας αν αυτό είναι δυνατό. Επειδή ο όγκος μπορεί να αυξηθεί πάλι με τη διακοπή της τη θεραπείας, θα πρέπει να υπάρχει τακτική ιατρική παρακολούθηση, ανάλογα με τις οδηγίες του γιατρού που σας κουράρει.
Σε ορισμένους ασθενείς, η συνήθης δόση του φαρμάκου δεν μειώνει τα επίπεδα προλακτίνης ούτε συρρικνώνει τον όγκο. Σε περίπτωση που αυτό συμβεί, θα χρειαστεί ο γιατρός να σας δώσει υψηλότερη δόση του φαρμάκου. Αν το φάρμακο δεν είναι αποτελεσματικό ή έχετε ενοχλητικές παρενέργειες, τότε μόνο μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση του όγκου.
Σπάνια, ούτε τα φάρμακα ούτε η χειρουργική επέμβαση έχει αποτέλεσμα. Στην περίπτωση αυτή, η ακτινοβόληση της υπόφυσης μπορεί να είναι μια επιλογή για να συρρικνωθεί ο όγκος. Ακτινοβολία επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να συρρικνωθεί προλακτίνωμα αν είναι επιθετικό (δηλ. μεγαλώνει και εξαπλώνεται γρήγορα) ή σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις όταν είναι κακοήθη (καρκινικά).
Υπερπρολακτιναιμία που προκαλείται από φάρμακα.
Αν ο γιατρός σας πιστεύει ότι ένα φάρμακο που παίρνετε έχει προκαλέσει πρόβλημα, μπορεί να σας πει το διακόψετε για τουλάχιστον 3 ημέρες. Μην σταματήσετε ωστόσο να παίρνετε το φάρμακό σας μέχρι ο γιατρός να σας υποδείξει ανάλογα. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα χωρίς το φάρμακο, θα σας ζητηθεί μια καινούρια μέτρηση προλακτίνης, για να ελεγχθεί αν τα επίπεδα έχουν επιστρέψει στο φυσιολογικό. Αν δεν μπορείτε να σταματήσετε το φάρμακό σας, ο γιατρός σας θα σας δώσει ένα παρόμοιο φάρμακο που δεν αυξάνει τα επίπεδα της προλακτίνης.
Όταν δεν υπάρχει καλό υποκατάστατο φάρμακο διαθέσιμο, ο γιατρός σας μπορεί να σας δώσει cabergoline ή βρωμοκρυπτίνη για να μειώσει την παραγωγή της προλακτίνης. Ή, αν έχετε τη στειρότητα, διαταραγμένη σεξουαλική λειτουργία και/ ή χαμηλή οστική μάζα, ενδέχεται να χρειαστείτε θεραπεία υποκατάστασης με οιστρογόνα (για τις γυναίκες) ή τεστοστερόνη (για τους άνδρες).
Ο υποθυρεοειδισμός.
Η υπολειτουργία του θυρεοειδούς συνήθως χρειάζεται θεραπεία υποκατάστασης, με χορήγηση της ορμόνης του θυρεοειδή σε χαπάκι. Τις περισσότερες φορές αυτή η θεραπεία πρέπει να είναι δια βίου και αποκαθιστά το πρόβλημα.
Ιδιοπαθής υπερπρολακτιναιμία.
Μερικές φορές οι γιατροί δεν μπορούν να βρουν μια αιτία για την υπερπρολακτιναιμία. Αυτό ονομάζεται ιδιοπαθής. Σε ορισμένους ασθενείς με ιδιοπαθή υπερπρολακτιναιμία, τα υψηλά επίπεδα προλακτίνης μπορεί να επιστρέψουν σε φυσιολογικά επίπεδα από μόνα τους. Εάν αυτό δεν συμβεί μέσα σε λίγους μήνες, οι ασθενείς με συμπτώματα λαμβάνουν συχνά θεραπεία με βρωμοκρυπτίνη ή καβεργολίνη.
Ποια είναι η θεραπεία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Μερικές φορές γυναίκες που έχουν προλακτίνωμα προχωρούν σε εγκυμοσύνη κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Οι γυναίκες αυτές μπορεί να χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση για να διασφαλιστεί η καλή υγεία του μωρού τους. Οι γιατροί συνιστούν τα εξής για τις έγκυες γυναίκες με αυτό τον όγκο:
• Μόλις μάθετε ότι είστε έγκυος, είναι συνήθως καλύτερο να σταματήσετε να παίρνετε cabergoline ή βρωμοκρυπτίνη. Ωστόσο μην σταματήσετε τη λήψη του φαρμάκου, μέχρι να σας συμβουλεύσει σχετικά ο ενδοκρινολόγος σας.
• Ο γιατρός σας μπορεί να θέλει να παραμείνετε στη θεραπεία, αν υπάρχει ένα μεγάλο προλακτίνωμα που επηρεάζει ή θα μπορούσε να βλάψει την όρασή σας. Εάν πρέπει να συνεχίσετε τη θεραπεία, η βρωμοκρυπτίνη είναι το προτιμώμενο φάρμακο για τιην εγκυμοσύνη.
• Δεν υπάρχει κανένας λόγος να κάνετε εξετάσεις αίματος προλακτίνης, ενώ είστε έγκυος. Τα επίπεδα προλακτίνης είναι φυσιολογικά υψηλά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
• Εκτός από την περίπτωση που το προλακτίνωμα αυξάνεται ή που επηρεάζει την όρασή σας, δεν θα χρειαστεί να κάνετε Μαγνητική απεικόνιση στην υπόφυση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας.
Αυτές οι γενικές συστάσεις που ισχύουν για τις περισσότερες έγκυες γυναίκες. Συζητήστε με το γιατρό σας σχετικά με το τι είναι καλύτερο για εσάς και το μωρό σας.